De commanditaire vennoot kan rustig(er) slapen. Waar hij voorheen met een enkele daad van beheer al het risico liep van hoofdelijke aansprakelijkheid voor álle schulden van de vennootschap, zal hij daarvoor nu ook verwijtbaar moeten handelen. Dit blijkt uit het belangwekkende arrest van de Hoge Raad van 29 mei 2015.

Over de commanditaire vennootschap

De commanditaire vennootschap (CV) is een bijzondere vorm van de vennootschap onder firma (VOF). De CV kent twee soorten vennoten: de beherend vennoot en de commanditaire vennoot (ook wel commandiet of stille vennoot). De beherend vennoot is belast met de dagelijkse leiding en het beheer van de vennootschap; in die zin is de rol van de beherend vennoot vergelijkbaar met die van de bestuurder van een BV. De commandiet fungeert als geldschieter, en hoort alleen achter de schermen te opereren. Wat aansprakelijkheid betreft, is het uitgangspunt dat beherend vennoten aansprakelijk zijn voor de schulden van de CV, en dat de aansprakelijkheid van de commanditaire vennoten beperkt is tot hun inbreng.

Lunchroom de Katterug

De zaak draaide om twee vennoten die als commandiet waren betrokken bij de exploitatie van een lunchroom. In die hoedanigheid hadden ze tweemaal een overeenkomst medeondertekend: een huurovereenkomst en een huurbeëindigingsovereenkomst. Toen na de verkoop van de lunchroom vergoedingen moesten worden betaald aan (voormalig) werknemers, klopte de nieuwe eigenaar bij de commanditaire vennoten aan en stelde hen hoofdelijk aansprakelijk voor het bedrag. Immers, door de overeenkomsten te (mede)ondertekenen, hadden ze het beheersverbod overtreden; aldus de koper. De commandieten ontkenden niet dat zij hadden ondertekend, maar meenden dat voor de koper, als wederpartij, duidelijk was dat zij geen beherend vennoten waren.

De rechtbank en het hof volgden het standpunt van de koper, en gingen voorbij aan de argumentatie van de commandieten. Zowel de rechtbank als het hof oordeelde dat, door het ondertekenen, de schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid was gewekt. Dat de wederpartij op de hoogte was, achtten de rechtbank en het hof irrelevant. De commanditaire vennoten werden veroordeeld tot voldoening van de vordering.

Cassatie in het belang der wet

Zo is het beheersverbod (artikel 20 WvK) echter niet bedoeld volgens Advocaat-Generaal Timmerman, die het cassatiemiddel schreef waarmee de Procureur-Generaal cassatie in het belang der wet instelde. Onder verwijzing naar de parlementaire geschiedenis, de ratio van de bepaling en een rechtsvergelijking met de omringende landen, pleitte Timmerman voor een evenwichtiger verhouding tussen de misdaad en de straf. Bij onbetekenende handelingen van beheer, of wanneer de commanditaire status duidelijk is voor de derde, zou het onredelijk zijn als dit hoofdelijke aansprakelijkheid met zich mee zou brengen.

De Hoge Raad heeft het betoog van Timmerman gevolgd. In het arrest van 29 mei 2015, heeft de Hoge Raad zijn eerdere jurisprudentie herzien en bepaald dat de rechter de ruimte moet krijgen om niet alleen te beoordelen of hoofdelijke aansprakelijkheid gerechtvaardigd is, maar ook voor welke verbintenissen dit dan geldt. Daarmee worden de scherpe kantjes bijgeslepen van het beheersverbod en de daaraan verbonden sanctie van hoofdelijke aansprakelijkheid (artikelen 20 en 21 WvK).

Rustig(er) slapen?

Met deze uitspraak doorbreekt de Hoge Raad de automatische koppeling tussen beheersdaden en hoofdelijke aansprakelijkheid. Of een commandiet in de toekomst zal kunnen ontkomen aan de sanctie van hoofdelijke aansprakelijkheid, door bijvoorbeeld de wederpartij in te lichten bij een potentiële daad van beheer, zal uit de jurisprudentie moeten blijken. De commandiet die geen enkel risico wil lopen, zal zich – net als voorheen – ver van enige bemoeienis met de bedrijfsvoering moeten houden.

Bronnen: HR 29 mei 2015, ECLI:NL:HR:2015:1413; Conclusie Procureur-Generaal L. Timmerman van 30 januari 2015, ECLI:NL:PHR:2015:46.; advocaat‑ondernemingsrecht.nl, “Personenvennootschap: beheersverbod commanditaire vennoot”.